Rozwój zainteresowań dzieci i młodzieży

Wartościowe spędzanie wolnego czasu przez nasze dzieci i młodzież to przede wszystkim rozwijanie swoich zainteresowań i pasji.

Zainteresowanie - upodobanie do zajmowania się określonymi zagadnieniami, rzeczami, sprawami, wydarzeniami.

Można rozważać pojęcie zainteresowań w różnych aspektach.

Aspekt poznawczy w okresie dzieciństwa łączy się ściśle z pojęciem zadowolenia, korzyści osobistych, gdyż w tym okresie zainteresowania dzieci mają charakter egocentryczny, pragną one mieć satysfakcje, że czas i wysiłek jaki włożyły w czynności związane ze swymi zainteresowaniami opłaciły się im w postaci korzyści osobistych i zadowolenia.

Inni autorzy definicji zainteresowań podkreślają aspekt emocjonalny czyli efektywny.

E.B.Hurlock i W.J.Arnold mówią: zainteresowania wywołują te bodźce, które zapowiadają przyjemność lub przykrość.

Aspekt emocjonalny jest donoślejszy niż poznawczy, gdyż jest większą motywacją do działania, a pozytywne zabarwienie emocjonalne danego zainteresowania wzmacnia je.

Uwarunkowania polegające na skłonności do wykonywania pewnych czynności (np. gra na instrumencie) nazywa się zamiłowaniami lub upodobaniami . Tak więc aby wszelkie zainteresowania mogły się przerodzić w zamiłowanie należy kształtować i pogłębiać go przez wszelką działalność zmierzającą do czynnego obcowania ze sztuką.

Zainteresowania podlegają zmianom w miarę rozwoju fizycznego i umysłowego. Zainteresowania młodzieży są niestałe (np. strój, wybór zawodu), ale się rozszerzają. Część zainteresowań z wieku dziecięcego zanika, a na ich miejsce pojawiają się nowe, które mogą utrwalić się i stać się zainteresowaniami na całe życie pod warunkiem, że związane z nimi czynności staną się źródłem zadowolenia dla jednostki.

Przegląd zainteresowań młodzieży wykazuje, że są one szerokie i różnorakie.

Możemy podzielić je na trzy ogólne grupy:

1) zainteresowania społeczne

2) zainteresowania rozrywkowe

3) zainteresowania osobiste (wg Hurlock)

Zainteresowania społeczne ograniczają się do reakcji jednostki wobec grupy społecznej i uwidaczniają się w rozmowach towarzyskich.

Zainteresowania rozrywkowe dotyczą tego rodzaju czynności jak sport, kolekcjonerstwo itp.

Natomiast zainteresowania osobiste dotyczą w sposób szczególny własnej osoby np. zainteresowanie swoim wyglądem i wyborem zawodu.

Czynniki wpływające na rozwój zainteresowań:

1) bioenergetyczne: wiek, płeć, zdolności i rozwój fizyczny

2) społeczno- kulturowe(wg Guryckiej): środowisko społeczne, pozycje społeczno-ekonomiczne, program i metody szkolnego nauczania.

Te czynniki zazębiają się i mają na siebie wzajemny wpływ.

Wiek należy do najwcześniejszych czynników mających wpływ na jakąkolwiek aktywność poznawczą, gdyż już u małych dzieci obserwujemy odwracanie oczu za interesującym je przedmiotem, w kierunku dochodzących dźwięków itp.

Wąski krąg pierwszych doświadczeń rozszerza się wyraźnie dzięki stałej aktywności poznawczej dziecka.

Wszelkie zainteresowania w wieku szkolnym są bardzo plastyczne. Pod wpływem otoczenia zmieniają się , przekształcają. Wraz z wiekiem zwiększają się też obowiązki i odpowiedzialność, a ilość czasu swobodnego zmniejsza się i należy dokonać wyboru zainteresowań.

Młodzież często zrywa ze swoimi zainteresowaniami dziecięcymi, a rozwija zainteresowania bardziej odpowiadające osobie dorosłej.

Drugim biogenetycznym czynnikiem rozwoju zainteresowań jest rozwój fizyczny. Wg. Hurlock ,, osoby o słabej budowie fizycznej wykazują mniejsze zainteresowanie sportem, niż osoby, których budowa ciała zapewnia im możliwość osiągnięcia sukcesu”. Na skutek dojrzewania płciowego zwiększa się zainteresowanie ubiorem, własnym wyglądem. Jeszcze istotniejszy wpływ od warunków fizycznych na rozwój zainteresowań mają uwarunkowania psychiczne, umysłowej tj. zdolności czy inteligencja.

Stwierdzono, że młodzież o wyższym poziomie intelektualnym bierze udział w większej liczbie różnego rodzaju rozrywek niż młodzież o niższym poziomie intelektualnym, a rodzaj czynności, jakimi młodzież się zajmuje koreluje wysoko z jej osiągnięciami w szkole.

Zdolności pobudzają człowieka do aktywności w rozwoju zainteresowań i same się rozwijają.

Badacze jednomyślnie sądzą, ze niektóre zainteresowania są raczej męskie inne raczej kobiece. Do zainteresowań ,, bardziej męskich” zaliczyć można: aktywność fizyczną, przedmioty i problemy z dziedziny mechaniki i nauk ścisłych, polityka i handel.

Natomiast sztuka, muzyka, literatura, ludzie, praca biurowa, nauczanie i służba społeczna to zainteresowania spotykane częściej u kobiet. Płeć również ma znaczny wpływ na dobór i rozwój zainteresowań. A wzmacnia to jeszcze przekonanie ogółu społeczeństwa. Od najwcześniejszego okresu życia dziecka różnicuje się zabawki, które uważa się za typowe dla jego płci.

W miarę wieku chłopcy i dziewczęta spędzają więcej czasu na wspólnych zabawach.

D.E.Super twierdzi, że:

,, Zainteresowania nie rozwijają w ramach szkoły, lecz mają swój początek w kręgu rodzinnym(...) Rodzina może dać dziecku do rozporządzenia ogromne bogactwa lub też przeciwnie może go ich pozbawić. Może ułatwić mu dostęp do pewnych dziedzin lub zakazać mu innych. Rodzina ma wreszcie sposobność obserwowania zdolności dziecka do czynności, w których bierze ono udział i zainteresowań, jakie tym czynnościom okazuje.

Rodzice mogą więc, pomagać mu w ocenie własnych wysiłków, mogą rozwijać rodzące się zainteresowania i ułatwić zrozumienie dokąd mogą go one doprowadzić”.

Na zainteresowania oddziaływuje też stopa życiowa i status społeczny rodziny, zawód rodziców i ich wykształcenie, liczebność i struktura wewnętrzna rodziny.

Jak podkreślił to Super większość zainteresowań rozwija się najsilniej w ramach szkoły. Jej to, jak się ogólnie przyjmuje zawdzięcza się rozwój intelektu, uzdolnień i osobowości. Ją też się oskarża o zaniedbania lub nieprawidłowości.

Jeżeli założyć, że szkoła ma wpływ na całą osobowość człowieka, a więc na jego zainteresowania to szukać należy źródeł tego właśnie wpływu przede wszystkim w programie nauczania, czy w jego treściach oraz w stosownych metodach nauczania.

Wiedza przekazywana uczniom w ramach programów nauczania jest swoistym bodźcem poznawczym potrzebnym do rozwoju niektórych zainteresowań.

Jednym z najistotniejszych czynników mających główny wpływ na dobór i kształtowanie zainteresowań są zdolności i metody nauczania .Ze zdolnościami człowiek przychodzi na świat, nie są one wpajane, nie jest do nich przymuszany, stanowią naturalny składnik jego rozwoju. Metodom nauczania człowiek podlega również mimo woli. W jaki sposób pewne treści dotrą do niego i czy w ogóle dotrą zależy od sposobu przekazywania ich przez nauczyciela.

Jednakże podkreślić należy, że niezależnie od indywidualności człowieka każdy czynnik odgrywa w swoim czasie sobie należną rolę.

Znaczenie zainteresowań: Są one nieodłącznym czynnikiem rozwojowym życia człowieka. Zainteresowania ludzi różnią się, każdy dzięki swemu zainteresowaniu idzie swoją indywidualnie wybraną drogą, jest swoistą niepodwarzalną jednostką.

Zainteresowania jednoczą ludzi, łączą się oni w koła, organizacje, wspólnoty, posługują się tym samym swoistym językiem, którego nie ograniczają żadne przynależności narodowościowe. Zainteresowania są podstawą pracy zespołowej.

Jeśli jednostka dostrzega, że coś przynosi jej pożytek, rozwija zainteresowania w tym kierunku. To z kolei doprowadza do zadowolenia.

Każde zainteresowanie zaspokaja jakąś potrzebę w życiu człowieka i bez względu na wiek wpływa na jego zachowanie i postawy.

Zainteresowanie pomaga w pokonywaniu trudności. Pod wpływem zainteresowania podejmujemy różne działania i zainteresowanie nadaje temu działaniu pewne piętno: działamy łatwiej, szybciej, sprawniej. Wiele badań przeprowadzonych potwierdziło zależność wyboru kierunków studiów od zainteresowań.

Zarówno teoretycy jak i praktycy oceniają ważność zainteresowań dla nauczania, wychowania, pracy zawodowej i innych dziedzin życia. Kształtowanie wartościowych zainteresowań jest najistotniejszym wychowawczym zadaniem nauczania.