Kilka słów o wadach wymowy u dzieci

Wszyscy, dorośli i dzieci, codzienne porozumiewamy się za pomocą mowy. Dlatego tak ważne jest, aby od najmłodszych lat zwracać na poprawna wymowę. Opanowanie właściwej techniki mówienia, wyraziste wymawianie głosek i wyrazów daje dziecku większą szanse na sukces szkolny pozwala uniknąć wielu niepotrzebnych stresów. Wadliwa wymowa w wieku szkolnym utrudnia dziecku start w szkole, dziecko może się stać obiektem kpin, drwin ze strony rówieśników. W wyniku tego zaburzeniu może ulec zachowanie dziecka. Prawidłowa wymowa ma również wpływ na procesy percepcyjne, w szczególności na naukę czytania i pisania. Można tego uniknąć, jeśli w porę rodzice zgłoszą się do logopedy, który zdiagnozuje problem i poprzez odpowiednią terapię nauczy dziecko poprawnie mówić.

Jakie umiejętności językowe dziecko nabywa

w poszczególnych etapach swojego rozwoju?

• Rok: dziecko wymawia co najmniej cztery wyrazy.
• Dwa lata: w mowie dziecka powinny być proste zdania, np. Pana nie ma. Powinno też wypowiadać wszystkie samogłoski i większość spółgłosek, oprócz: s z c dz sz ż cz dż, które zamienia na: ś ź ć dź; r zastępuje l lub j.
• Trzy lata: w mowie dziecka pojawiają się pełne zdania, może wymawiać s z c dz zamiast sz ż cz dż. W takiej sytuacji nie należy na siłę poprawiać dziecka ani uczyć go na siłę wymowy dorosłego, ponieważ dziecko nie ma jeszcze wystarczająco sprawnych mięśni, aby te głoski wymówić. Jeśli
  w tym czasie dziecko nie mówi lub mówi bardzo niewyraźnie, niezbędna jest szybka pomoc specjalisty.
• Cztery lata: dziecko mówi płynnie zdaniami, ale ma prawo popełniać błędy językowe
  i gramatyczne. Powie np. „Będę ziobaczał” zamiast „zobaczę”. W ty wypadku należy czterolatka poprawiać, ale nie wytykać błędy tylko powtarzać po nim zdanie i wymawiać je w sposób prawidłowy.
• Pięć lat: dziecko popełnia coraz mniej błędów w mówieniu, ale dopiero pod koniec wieku przedszkolnego maluch powinien wymawiać słowa jak dorosły. Pięciolatek może jeszcze zastępować głoski trudniejsze do wymówienia łatwiejszymi, może np. powiedzieć lak zamiast rak. Jeśli dziecko ma wadę wymowy powinno jak najszybciej trafić do logopedy. W ten sposób dziecko najszybciej i najłatwiej pozbędzie się trudności. Im bardziej ta interwencja specjalisty się opóźni, tym bardziej zła artykulacja się utrwali.

Należy jednak pamiętać, że nie wszystkie dzieci rozwijają się w jednakowym tempie, mogą wystąpić pewne odstępstwa. Jeśli dziecko późno zaczęło mówić, to rozwój jego mowy będzie opóźniony.

Jak rozpoznać, że dziecko ma problemy z mową?

Należy zwrócić szczególną uwagę, czy nie pojawiają się niepokojące objawy:

· Nieprawidłowości w budowie narządów mowy (wada zgryzu, trudności w żuciu, odgryzaniu, niesymetryczność warg);

· Brak gaworzenia w odpowiednim czasie (jeśli nie pojawi się około 7 m-ca życia, to należy skontaktować się z lekarzem i zbadać słuch dziecka);

· Niepokojącym objawem jest także zniekształcanie brzmienia wyrazów u dzieci powyżej 5 lat);

Jak nie dopuścić do rozwoju wad wymowy u dzieci?

1. Należy zadbać o prawidłowy rozwój mięśni i stawów żuchwy odpowiedzialnych za mowę (np.
   w 2 r.ż. dziecko powinno już przejść na pokarmy stałe – karmienie łyżeczką, picie z kubka, picie przez rurkę powoduje powstanie odruchu żucia, dziecko zaczyna gryźć. Zbyt długie ssanie może zahamować rozwój mięśni w jamie ustnej).
2. Po 2 r.ż. dziecko powinno gryźć jak najwięcej twardych, ciągnących się pokarmów – mięso, marchewka, dwudniowa bułka.
3. Właściwy rozwój mowy zależy także od prawidłowego słuchu dziecka, dlatego od najwcześniejszych miesięcy życia należy do dziecka jak najwięcej mówić: opowiadać
   o czynnościach, które się w danej chwili wykonuje, nazywać przedmioty.
4. Należy unikać mówienia w sposób przesadnie zdrobniały nawet do niemowląt. Dziecko słucha tego, co i jak mówią dorośli, z ich języka czerpie wzorzec, podświadomie koduje, jak brzmią poszczególne wyrazy i jak się je wymawia.
5. Istotne jest też pobudzanie analizatora słuchowego poprzez opowiadanie, czytanie bajek. W ten sposób kształtuje się pamięć słuchowa i uwaga słuchowa. Umożliwiają one zapamiętywanie zdań, fragmentów tekstów, słuchanie i czytanie ze zrozumieniem, koncentrowanie się na treści. Te umiejętności są bardzo przydatne w szkole.
6. Należy unikać długiego siedzenia przed telewizorem i komputerem: w takiej sytuacji część mózgu odpowiedzialna za słuch i mowę się rozleniwia. Tylko rozmowa z innymi uczy dziecko słuchać
   i prawidłowo mówić.
7. Dziecko musi się też wybiegać i wyszaleć – podczas zabaw ruchowych kształtuje się koordynacja wzrokowo-słuchowo-ruchowa.
8. Małe dziecko powinno się także wykrzyczeć, czasem nawet popłakać: w ten sposób ćwiczy aparat mowy, napina odpowiednie mięśnie.
9. W ramach ćwiczenia narządów mowy należ też zachęcać dziecko do naśladowania odgłosów zwierząt: prychać, parskać, kląskać, cmokać, robić różne miny, dmuchać i w ten sposób np. przesuwać kartkę papieru, oblizywać wargi, podniebienie, robić z ust dzióbek, rozciągać usta
   w szerokim uśmiechu.

Najczęstsze wady wymowy u dzieci:

· Seplenienie – objawia się ono niewłaściwym wymawianiem głosek ś ź ć dź. Jeśli dziecko w porę nie rozpocznie pracy z logopedą, zacznie seplenić przy s z c dz oraz sz ż cz dż.

· Mowa bezdźwięczna - dziecko ubezdźwięcznia głoski dźwięczne, np. zamiast „woda” mówi „foda”, „szybek” zamiast „grzybek”.

· Reranie – kłopot z prawidłowym wymawianiem „r”, które dziecko zastępuje głoska „l” lub „j” (lowel, lak, jowej).

· Upraszczanie grup spółgłoskowych – wyrzucanie trudnych dla dziecka głosek w wyrazie, np. zamiast „przedszkole” – „pseskole”.

· Niepłynność mówienia, czyli jąkanie – dziecko zacina się w czasie mówienia, powtarza grupę głosek (pa pa pa pani mówiła).

Jeśli zaważą Państwo jakieś nieprawidłowości w mowie dzieci, zachęcam do jak najszybszego skonsultowania się z logopedą. Skierowanie do logopedy wydaje lekarz pediatra. Wspólna praca logopedy, dziecka i rodziców są szansą na sukces dziecka nie tylko w szkole, ale w całym późniejszym życiu. Niektóre wady wymowy maja odbicie w pisaniu, czytaniu, dlatego nie wolno tego aspektu zaniedbać.