Samodzielna nauka dziecka w domu zwana popularnie odrabianiem lekcji jest niezwykle ważnym ogniwem w procesie nauczania i wychowania: jest to dalszy ciąg nauki szkolnej przygotowujący dziecko do samokształcenia.

       W kl. I-III praca domowa ma charakter utrwalający wiadomości i umiejętności nabyte w szkole. Jest to ważne ogniwo w procesie nauczania i wychowania, gdyż samodzielna praca ucznia przygotowuje go do samokształcenia. Dziecko nie ma nawyku uczenia się samodzielnie ani w szkole, ani tym bardziej w domu. Należy więc go stopniowo przygotowywać do tego rodzaju pracy. W szkole czynią to nauczyciele, w domu zaś rodzice.

W jaki sposób rodzice mogą wspomagać szkołę w realizacji jej zamierzeń?

W klasach początkowych do domu nie zadaje się wiele. Jednakże dziecko ma systematycznie wdrażać się do obowiązków szkolnych tj. dyscypliny szkolnej, do wielu innych wymagań stawianych przez szkołę jak też podporządkować się zespołowi rówieśników w dobrym słowa tego znaczeniu. Jednym z ważnych obowiązków dziecka jest zapamiętywanie poleceń nauczyciela. Zdarza się uczniowi zapomnieć, co w tym wieku nie jest niczym strasznym. Natomiast ważna jest tu reakcja dorosłych. Nie wolno bagatelizować nieobowiązkowości, ponieważ prowadzić to będzie do coraz częstszego zaniedbywania swoich obowiązków. Ze strony rodziców ważny jest tu umiar, opanowanie i wyrozumiałość oraz przede wszystkim rozmowa z dzieckiem dotycząca jego problemów. Do należytego wypełniania obowiązków należy przyuczać dziecko od najmłodszych lat. Zadaniem rodziców jest przyzwyczajanie do samodzielnej pracy w określonym czasie, czyli przyzwyczajanie do dobrej organizacji pracy. Dziecko w tym wieku potrzebuje zabawy, ale między zabawą, nauką i spełnianiem innych obowiązków powinna być zachowana odpowiednia proporcja czasu. Rodzice powinni zachęcać dziecko, przejawiać zainteresowanie jego postępami w nauce, dyskretnie naprowadzać na rozwiązanie danego zadania czy problemu, pobudzać dziecko do działania, do własnej inwencji.

Rodzice, którzy rozumnie kochają swoje dzieci, będą je przyzwyczajać do samodzielności.

    Co powinni wiedzieć rodzice?

l. Na pewno powinni znać podstawy programowe klasy. Z reguły zapoznają z nimi we wrześniu nauczyciele i wychowawcy na pierwszym zebraniu z rodzicami.

2. Rodzice powinni zdawać sobie sprawę z tego, że dziecko spełnia ważny obowiązek społeczny – wykonuje trudną i odpowiedzialną pracę, której dorośli nie mogą lekceważyć. Stąd tak ważne są rozmowy z dzieckiem, które rozwijają i pogłębiają jego zainteresowania. Nauczyciele muszą uzmysławiać rodzicom, ważność rozmów, zwłaszcza przy oglądaniu audycji telewizyjnych czy przy wykonywaniu codziennych zajęć. Dziecko nie może być pozostawione samemu sobie. Zainteresowania rozwijamy także poprzez czytelnictwo, gdzie dodatkowo kształci się czytanie ze zrozumieniem. Wspólna dyskusja nad przeczytanym tekstem rozwija umiejętność poprawnego mówienia.

3.Rozwijaniu samodzielności dziecka sprzyja wyposażenie go w przybory dobrej jakości oraz słowniczki ortograficzne, encyklopedie itp.

4. Stworzenie odpowiednich warunków pracy, a więc stałego miejsca do odrabiania lekcji, ustalenie określonych godzin pracy w domu sprzyja przyzwyczajaniu dziecka do zorganizowanego trybu życia. Rodzice powinni przejawiać zainteresowanie nauką i jednocześnie muszą sobie zdać sprawę z tego, że każde dziecko uczy się według swoich możliwości. Rodziców nie może cechować nadgorliwość przejawiająca się odrabianiem lekcji za dzieci, dyktowaniem gotowych rozwiązań, pytanie kolegów, co było zadane. Jak zatem kształtować samodzielność? Samodzielności powinni uczyć rodzice już od najmłodszych lat życia poprzez przyzwyczajanie dzieci do wykonywania drobnych czynności jak: ubieranie się, sprzątanie po sobie zabawek, wykonywanie drobnych obowiązków domowych. Im wcześniej przyzwyczaimy dziecko w domu, tym szybciej i lepiej poradzi sobie w szkole.

Rola rodziców w kształtowaniu samodzielności dzieci

Rodzice powinni:

1. Nauczyć dziecko obowiązkowości (przynoszenia przyborów, wykonywania poleceń nauczyciela).

2. Uczenia zapamiętywania zadanych poleceń.

3. Przejawiania zainteresowania nauką poprzez rozmowę dotyczącą tematu lekcji. Ma to również ogromne znaczenie wychowawcze.

4. Nie wtrącać się do odrabiania lekcji, ale przypilnować jej dokończenia, naprowadzać na rozwiązywanie problemów, co zmusza do samodzielnego myślenia.

5. Udzielać pochwał za dobrze wykonaną pracę.

6. Utrwalać umiejętność zdobytych wiadomości w praktyce (pisanie życzeń, listu, robienie zakupów, rozliczanie się z pieniędzy).

7. Utrwalać wiadomości poprzez zabawę, gdzie występuje przypominanie i zapamiętywanie.

8. Uczyć rozumienia treści.

Dziecko musi w domu mieć poczucie bezpieczeństwa, bliskich kontaktów z rodzicami i rodzeństwem. Niekiedy nadmierna troskliwość rodziców prowadzi do opieszałości i niechęci dziecka do nauki. Naturalną potrzebą każdego dziecka jest aktywna działalność. Wyręczanie, rozpieszczanie przez rodziców nie daje możności zaspokajania tej potrzeby.

Jak pomagać dziecku w  odrabianiu pracy domowej?

  Wykonywanie prac domowych wymaga od uczniów samodzielności, doświadczony nauczyciel bez większego trudu rozpozna prace niesamodzielne. Prace domowe odrabiane przez rodziców lub rodzeństwo,  łatwo zidentyfikować po stylu, doborze wyrazów, układzie treści, metodzie rozwiązania itp.

    Wyręczanie dzieci podczas odrabiania prac domowych przynosi zgubne skutki, bowiem dziecko uczy się nieuczciwości, często domagając się od nauczyciela nagrody w postaci wysokiej oceny za pracę wykonaną przez innych. Niekiedy wyrazem troski rodzicielskiej o sukces szkolny dziecka

jest wyręczanie go w wykonaniu zadań. Rodzice są świadomi nieuczciwości takiego postępowania, które pozwala dziecku zbierać laury za prace wykonane cudzymi rękami i przyzwyczaja je do unikania większego wysiłku.

    Zdecydowana większość uczniów wie, że prace należy wykonywać samodzielnie i konsekwentnie stosuje tę zasadę w praktyce. Tylko bowiem własny wysiłek intelektualny dziecka w procesie kształcenia może owocować trwałością wiedzy, jej operatywnością, umiejętnością rozwiązywania problemów oraz pokonywania trudności w różnych sytuacjach życiowych.

Pomoc rodziców (lub starszego rodzeństwa) sprowadza się do:

§       Wyjaśnienia tego, czego dziecko nie rozumie;

§       Podpowiadania co należy zrobić;

§       Zalecania dodatkowych ćwiczeń ułatwiających wykonanie zadania;

§       Odpytywania dziecka.

Czasami dziecku wystarczy obecność kogoś bliskiego podczas odrabiania lekcji. Wówczas   czuje się ono pewniej i bezpieczniej, pracuje szybciej i staranniej.

     Bardzo często przyczyną niestarannego odrobienia zadania domowego, jest nieumiejętność przeprowadzenia przez dziecko samodzielnej kontroli wyników uczenia się.

Dzieci często tłumaczą nauczycielowi, że przecież uczyły się, powtarzały zadany materiał. Bez kontroli ze strony rodziców, czy też starszego rodzeństwa, nie mają one jednak pewności, że materiał został należycie przyswojony i zapamiętany.

     Dość często popełnianym przez rodziców błędem jest zbyt szybkie objaśnianie dziecku zadania, zanim ono  samo podejmie próbę zastanowienia się nad problemem, już uzyskuje pomoc. Taki nadmiar troski hamuje rozwój samodzielności.

LITERATURA:

Zborowski Jan, Praca domowa ucznia szkoły podstawowej, Warszawa 1955.

Zborowski Jan, Proces nauki domowej ucznia, Warszawa, 1961.

Polak Wojciech, Organizacja pracy domowej, Warszawa1965.

Zdzisława Zacłona „Praca domowa uczniów klas I – III”,   Życie Szkoły, 1/1990r.

Krzysztof Kruszko, Samodzielność uczniów klas początkowych w nauce domowej, Życie Szkoły,1/1996r.

Marianna Szpiter, Znaczenie nauki domowej, Życie Szkoły,

6/1998r.