Dekoracja:
Planety Układu Słonecznego (namalowane przez uczniów na kartonach),
przestrzenna półkula Ziemi (wycięta ze styropianu), Księżyc i jego fazy.
WSZECHŚWIAT to wszystko, co istnieje – materia, przestrzeń, energia i czas.
Znajdują się w nim gwiazdy, planety i inne obiekty kosmiczne. (słowo PLANETA w języku greckim oznacza wędrowca. Astronomowie nazywają tak CIAŁA NIEBIESKIE, które krążą wokół GWIAZD ).
ZIEMIA jest elementem układu złożonego z planet i innych ciał niebieskich, które krążą wokół gwiazdy zwanej SŁOŃCEM.
We WSZECHŚWIECIE istnieje wiele tego typu układów. Nasz jest tylko jednym z nich.
Przez całe wieki ludzie wiedli spory co do kształtu ZIEMI. Jedni twierdzili, że jest kulista, inni, że płaska. Niektórzy ludzie byli przekonani, że ZIEMIA jest środkiem WSZECHŚWIATA i że SŁOŃCE oraz inne PLANETY krążą wokół niej.
Na pierwszy rzut oka wydaje się to być prawdą. W rzeczywistości jest jednak odwrotnie.
ZIEMIA wraz z innymi PLANETAMI porusza się dookoła SŁOŃCA tworząc wraz z nim UKŁAD SŁONECZNY.
W 1543 roku polski astronom MIKOŁAJ KOPERNIK obalił uznawaną wcześniej teorię geocentryczną, według której to ZIEMIA była centrum całego WSZECHŚWIATA.
Co KOPERNIK robił? Wiecie?
- On coś odkrył pierwszy w świecie.
- Mnie obiło się o uszy,
że KOPERNIK ZIEMIĘ ruszył.
- Wstrzymał SŁOŃCE, ruszył ZIEMIĘ,
polskie go wydało plemię.
- Wstrzymał SŁOŃCE? Co to znaczy?
- Ja wam mogę wytłumaczyć!
... przed laty
ludzie się nie znali na tym
i nie wiedział nikt z uczonych,
jak ten świat jest urządzony.
„SŁOŃCE krąży wokół ZIEMI” –
powtarzali ci uczeni
i pojęcia żaden nie miał,
że to właśnie krąży ZIEMIA.
Krąży, krąży i bez końca
Kręci się dokoła SŁOŃCA!
To KOPERNIK odkrył pierwszy
i stąd właśnie jest ten wierszyk:
„Wstrzymał SŁOŃCE, ruszył ZIEMIĘ
polskie go wydało plemię”.
W. Chotomska- "Dzieci stawiają
pomnik"
ZIEMIA jest częścią UKŁADU SŁONECZNEGO, który powstał wraz ze SŁOŃCEM około 4 miliardów 600 milionów lat temu. Jej przybliżony wiek uczeni ustalili badając skały i kopaliny. Jako jedyna z dziewięciu PLANET krążąca wokół SŁOŃCA – ZIEMIA ma wodę i atmosferę zawierającą tlen. To sprawiło, że mogło się na niej rozwinąć życie.
ZIEMIA i inne PLANETY krążą wokół SŁOŃCA po owalnych „drogach” zwanych
ORBITAMI.
Wkoło SŁOŃCA biega sobie
Dziewięć PLANET dużych –
w dzień i w nocy wciąż się kręcą
stale są w podróży.
Krąży ZIEMIA, MARS i JOWISZ,
MERKURY z PLUTONEM,
WENUS, SATURN, URAN, NEPTUN –
wszystkie w jedną stronę.
Dziewięć PLANET obok siebie
kręci się bez końca
i choć każda z nich jest inna,
krążą wokół SŁOŃCA.
W. Chotomska- "Pan astronom mówi o
planetach"
SŁOŃCE jest tak ogromne, że przyciąga ku sobie dziewięć PLANET. PLANETY te nie tylko obiegają je, ale także kręcą się wokół własnej osi (jak bąk).
Najszybciej obiega SŁOŃCE PLANETA położona najbliżej niego. Najwolniej PLANETA najbardziej odległa.
SŁOŃCE powstało 4 miliardy lat temu. Będzie jeszcze świecić przez najbliższe 5 miliardów.
SŁOŃCE jest dużą GWIAZDĄ na której trwają nieustanne wybuchy. Powierzchnia SŁOŃCA jest wiecznie wzburzona i zieje ogniem jak smok.
Potężne eksplozje wyrzucają gaz na tysiące kilometrów. Gaz ten przybiera postać języków ognia.
Olbrzymie bąble rozgrzanego gazu pojawiają się na powierzchni, pękają i są zastępowane kolejnymi. Najwyższa temperatura panuje w środku i wynosi 15 milionów stopni Celsjusza.
Dlatego NIGDY NIE PATRZ GOŁYM OKIEM na tarczę słoneczną.
Może to zaszkodzić twoim oczom, nawet jeśli masz okulary przeciwsłoneczne.
Dlaczego SŁOŃCE świeci?
To jasne jest od razu,
jeśli się wie, że SŁOŃCE
To wielka kula gazów.
te gazy wciąż się tłoczą,
te gazy wciąż są w ruchu
i żarzą się, i prażą
w SŁONECZNYM wielkim brzuchu.
SŁOŃCE to kula gazów
bez przerwy rozżarzona.
Stąd właśnie płynie światło,
stąd płynie ciepło do nas.
Popatrzcie naokoło:
to wszystko, co widzicie –
świat roślin, ludzi, zwierząt –
SŁOŃCU zawdzięcza życie.
W. Chotomska- "Pan astronom mówi o
Słońcu"
Najbliżej SŁOŃCA położona jest planeta MERKURY.
Jest przeszło dwa razy mniejsza od ZIEMI i 20 razy od niej lżejsza.
Temperatura w ciągu długiego dnia
merkurańskiego dochodzi nawet do
Jeden rok, czyli jeden cały obieg wokół SŁOŃCA to 88 dni ziemskich.
WENUS nie jest GWIAZDĄ, ponieważ świeci jedynie światłem odbitym od SŁOŃCA. Przypomina wielkością ZIEMIĘ. Podobnie jak na naszej planecie są też na niej łańcuchy górskie i wulkany. Na jej powierzchni panuje wysoka temperatura. Jeden rok na WENUS to 224 dni na ZIEMI.
Bardziej oddalony, niż nasza ZIEMIA, od SŁOŃCA jest MARS. Jest on dużo mniejszy od ZIEMI i dziesięć razy lżejszy.
Wokół MARSA krążą dwa satelity tak zwane KSIĘŻYCE.
Temperatura na MARSIE jest znacznie niższa niż na ZIEMI i waha się od -168 stopni do +22 stopnie C. Niemożliwe jest tam oddychanie, nie ma tam też wody w stanie ciekłym.
Jeden rok na MARSIE trwa niemal dwukrotnie dłużej niż na ZIEMI i ma 687 dni ziemskich. Wieją tam silne wiatry, które unoszą z powierzchni czerwony pył, dzięki czemu niebo na MARSIE ma różowate zabarwienie. Stąd nazwa MARSA CZERWONA PLANETA.
JOWISZ to ogromna planeta, 11 razy większa od ZIEMI i 318 razy cięższa. Rok JOWISZOWY odpowiada 12 latom ziemskim.
Ta największa planeta UKŁADU SŁONECZNEGO otoczona jest 16 (szesnastoma) satelitami – KSIĘŻYCAMI. Astronomowie odkryli na powierzchni JOWISZA czerwoną plamę – dwa i pół razy większą niż ZIEMIA.
SATURN znany jest głównie ze względu na otaczające go pierścienie.
Jest dziewięć razy większy od ZIEMI. Krąży wokół niego aż 25 satelitów – KSIĘŻYCÓW. Największy z nich, otoczony jest atmosferą, nazywa się TYTAN.
Temperatura na powierzchni osiąga (minus) – 180 stopni C. Czas jednego obiegu SŁOŃCA wynosi 29 lat Ziemskich.
Trzy ostatnie planety naszego UKŁADU to: URAN, NEPTUN, PLUTON.
URAN – średnia temperatura wynosi - 213 stopni C. Ma 17 KSIĘŻYCÓW. Czas obiegu wokół SŁOŃCA trwa 84 lata ziemskie.
NEPTUN jest bardzo podobny do URANA. Pod względem wielkości i budowy. Znanych jest 8 KSIĘŻYCÓW NEPTUNA. Czas obiegu wynosi 164 lata ziemskie.
PLUTON odkryty najpóźniej, dopiero w 1930 roku. Pluton jest najdalszą znaną planetą i dlatego jego orbitę traktuje się jako granicę Układu Słonecznego. Astronomom udało się go za pomocą teleskopu go sfotografować. Powierzchnia jego jest pokryta lodem, panuje tam temperatura – 230 stopni C. Do niedawna uważany był za dziewiąta planetę Układu Słonecznego. Jednak, kiedy astronomowie zaczęli odkrywać wiele podobnych małych planetek w 2006 r zmieniono kategorie Plutona. Obecnie zaliczany jest do planet karłowatych.
PLANETA ZIEMIA.
ZIEMIA jest jedną z czterech podobnych do siebie planet, które krążą w wewnętrznych sferach UKŁADU SŁONECZNEGO.
Z perspektywy człowieka ZIEMIA jest bardzo duża. Ale na tle innych planet – JOWISZA, SATURNA, URANA, NEPTUNA – jej rozmiary prezentują się bardzo skromnie.
Nosi przydomek "błękitna planeta" który zawdzięcza gazowej otoczce (atmosferze) oraz rozległym oceanom - 71%. Dzięki atmosferze i wodzie na Ziemi rozwinęło się życie. Atmosfera chroni przed szkodliwym promieniowaniem słonecznym (warstwą ozonową), odbija też część energii w przestrzeń kosmiczna. W nocy działa jak kołdra i otulona nią Ziemia zachowuje ciepło zmagazynowane podczas dnia. Bez atmosfery skoki temperatury sięgałyby od +100 do - 150 oC w nocy. Wewnątrz Ziemi,
w jądrze temperatura sięga + 5000 oC - tyle samo co na powierzchni Słońca. Skrajne temperatury na powierzchni Ziemi to +58 oC na pustyni Libijskiej i - 89,5oC na Antarktydzie.
Ziemia oddalona jest od Słońca o
150 mln km. Czas pełnego okrążenia Słońca to około
365,25 doby, czyli 1 rok. Czas obrotu wokół własnej osi to 23 godziny 56 minut
i 4 sekundy, czyli doba. Ziemia pędzi po
swojej orbicie ze średnią prędkością
– ZIEMIA w liczbach
Wiek : 4 miliardy 600 milionów lat
Ciężar : blisko 6 miliardów bilionów ton
Obwód wzdłuż
równika :
Odległość od
powierzchni do środka :
Temperatura w
środku :
Jedyny naturalny satelita KSIĘŻYC.
Jeden miesiąc KSIĘŻYCOWY ( około 28 dni) to czas, w którym KSIĘŻYC okrąża ZIEMIĘ. Jeden rok to czas, w którym ZIEMIA obiega dookoła SŁOŃCE.
Średnia odległość ZIEMI od KSIĘŻYCA wynosi około 385 tysięcy kilometrów. Kształt KSIĘŻYCA zmienia się od cieniutkiego rogalika do pełnej okrągłej tarczy w zależności od tego, na jaką część widocznej z ZIEMI strony KSIĘŻYCA pada światło słoneczne.
KSIĘŻYC jest jedynym, oprócz ZIEMI, ciałem niebieskim, na jakim do tej pory stanął człowiek. Przeszło 30 lat temu astronauci amerykańscy ARMSTRONG, COLLINS i ALDRIN w kabinie APOLLA 11 wylądowali na KSIĘŻYCU.
- Dookoła ZIEMI
ciągle sobie biega
KSIĘŻYC – naszej ZIEMI
najbliższy kolega.
Cały miesiąc musi
biegać dookoła,
zanim raz okrążyć
naszą ZIEMIĘ zdoła.
SŁOŃCE go oświetla –
tam gdzie SŁOŃCE zerka,
światło się odbija
tak jak od lusterka.
Sam KSIĘŻYC nie świeci,
to, co widać z ZIEMI
jest właśnie odbiciem
słonecznych promieni.
fragm. Książki pt. „Dzieci pana Astronoma” W.
Chotomski
Z ZIEMI widać tylko jedną półkulę KSIĘŻYCA, która może być różnie oświetlona. Wygląd KSIĘŻYCA zmienia się w ciągu miesiąca. Po bezksiężycowej nocy (1) pojawia się wąski sierp (2). Później jest „pierwsza kwadra – KSIĘŻYC przypomina literę D (3), następnie widać już prawie cały KSIĘŻYC (4). Pełnia KSIĘŻYCA (5) – widać jego całą powierzchnię. Później na tarczy pojawia się cień (6), KSIĘŻYC coraz bardziej przypomina literę C (7), aż pojawi się niknący sierp (8).
Ciemne obszary, które widzimy na powierzchni KSIĘŻYCA to równiny, jaśniejsze to góry.
ZIEMIA
Na świat przyszła 4,5 miliardy lat temu. W kosmosie była małą, okrągłą
planetą – Ziemią. Przez wiele lat była sama, pozbawiona istot żywych. Była
szczęśliwa, ale jednocześnie i smutna, gdyż nie pokrywała jej bujna zieleń i
nie towarzyszyły zwierzęta. Wkrótce jej
marzenia się spełniły. Około 4 miliardy lat temu pojawiły się pierwsze,
pojedyncze komórki, które dały początek innym, bardziej złożonym formom życia.
W morzach zamieszkiwały przeróżne bezkręgowce. Później rośliny wyszły na ląd.
Paprocie drzewiaste tworzyły cudowne lasy, w których żyły ogromne gady. Wśród
wszystkich istot żywych panowała harmonia rządzona prawami natury. ZIEMIA chciała, aby tak było do końca jej
istnienia, ale wtedy pojawił się
człowiek.
Człowiek zaczął wycinać lasy, aby uzyskać tereny pod zabudowę. Kolejnym jego
dziełem były fabryki. Z ich ogromnych kominów wydobywały się kłęby dymu.
Siarka i kwaśne deszcze zaczęły niszczyć
płuca Ziemi – drzewa.
W rzekach płynęła nie woda, lecz ścieki i chemikalia. Ryby i inne zwierzęta wodne powoli umierały.
Niektóre zwierzęta nie mogły dłużej żyć w zatrutym środowisku, wiele z nich
znalazło się na liście ginących gatunków w tzw. „Czerwonej Księdze”.
Oto lista ginących zwierząt: albatros, czapla biała, sokół wędrowny, żółw
jaszczurkowaty, wilk, jaguar, nosorożec, paź żeglarz, puchacz, pyton indyjski,
wyjec, kaszalot, płetwal błękitny...
Roślinom też nie wiodło się lepiej.
Przygniatał je ciężar metali ciężkich. Ołów, kadm, rtęć to zwiastuny śmierci. Ludzie odżywiali się skażoną
żywnością. Z dnia na dzień czuli się coraz gorzej.
Niewielu ZIEMIĘ podziwiało z Kosmosu jako fascynującą błękitną kulę z niebieskimi oceanami, zielonymi lądami i białymi chmurami.
Wsłuchaj się w słowa wypowiedziane przez tych, którzy widzieli Ziemię z Kosmosu.
James Schweickart, astronauta
„Ziemia przypomina nam ozdobę z choinki bożonarodzeniowej, wiszącej w czarnej przestrzeni. Jeżeli oddalamy się coraz bardziej zmniejszają się jej rozmiary. W końcu kurczy się do rozmiarów diamentu, najpiękniejszego diamentu jaki możesz sobie wyobrazić. Ten piękny, ciepły żyjący obiekt wygląda tak delikatnie, jest taki kruchy... Ten widok sprawia, że osoba się zmienia, sprawia, że człowiek docenia stworzenie świata przez Boga i miłość Boga”.
Rusty Schweickart, astronauta
„Z księżyca Ziemia jest tak mała i taka krucha, taki mały cenny punkt w tym wszechświecie, że możesz ją zasłonić swoim kciukiem. Wtedy zdajesz sobie sprawę, że na tym punkcie, tej małej błękitnej rzeczy jest wszystko co znaczy dla ciebie cokolwiek- cała historia i muzyka i poezja i sztuka i śmierć i narodziny i miłość, łzy, radość, zabawy, wszystko to na tej małej plamce, którą ty zakrywasz swoim kciukiem. Zdajesz sobie sprawę z tej perspektywy, że zmieniłeś się na zawsze, że jest tutaj coś nowego, że ten związek z Ziemią nie będzie już nigdy taki jak był”.
Gregor Taylor Wang, kosmonauta amerykański pochodzenia chińskiego
„Jest taka chińska bajka mówiąca o ludziach, którzy przyszli, aby wyrządzić krzywdę dziewczynie i którzy na widok jej urody z agresorów zmienili się w opiekunów... I to właśnie czułem, gdy zobaczyłem Ziemię po raz pierwszy - musiałem ją pokochać”.
Większość z nas stąpa po
niej na co dzień, nie widząc w tym nic nadzwyczajnego. Jednak Ziemia – nasza rodzinna planeta – jest
niezwykła i niepowtarzalna.
To nasze największe dobro, choć nie zawsze o tym pamiętamy !
Dbajmy więc o przyrodę, ponieważ jesteśmy jej integralną częścią.
Ziemia obejdzie się bez nas , my bez niej - niestety NIE!
Dlatego:
Droga koleżanko i drogi kolego!
Ziemia to matka wszystkiego żywego.
wróbla i orła i malutkiej myszy.
A człowiek, choć mądry,
najbardziej ją zniszczył.
Zabierał, rabował, korzystał bez końca!
Zza dymu z kominów nie widać już słońca!
Jeżeli nie zmieni się ludzkie myślenie,
Niedługo nie będzie wokoło zieleni.
Ziemia zamieni się w wielką pustynię
I myszka i wróbel i orzeł wyginie,
Więc pomyśl o tym co czynisz człowieku,
By Ziemia przetrwała jeszcze wiele wieków!
Bibliografia:
- Portal Interkl@sa: Akademia ekologiczna "Dzień Ziemi"Autor: Aneta Augustyniak
- Natalia Całus - Informator „Sprzątanie Świata`97” - Fundacja
„Nasza Ziemia”
- „Niezwykły KOSMOS” Ian Graham